Beste observatoren langs de lijn 1945-2023

Met Gorbatsjov leek het er even op dat ik – en daarmee wij – de Koude Oorlog definitief dan wel voorlopig achter mij kon laten. Dit temeer omdat het Warschau pact ter ziele leek te gaan en de NATO zich mogelijk uitgedaagd zou voelen om naar een Europa te streven met mogelijk uitzicht op een nader uitstel tussen Rusland en de VS.

Wij in het westen zagen primair een kans in de oude Sovjet Unie te penetreren door de NATO uit te breiden naar een aantal Oost- Europese landen. De inmiddels ontstane ‘goede relaties‘ met Oekraïne liggen mijn inziens in het verlengde hiervan. Eerder vormden Oekraïne en Moskou het politiek episch centrum van de Sovjet- Unie. Daarmee heeft het losweken van Oekraïne van Rusland een totale andere betekenis en een veel zwaarder gewicht dan die van de Baltische staten.

Op de een of andere manier realiseerde (de leiders van) de NATO zich niet dat deze aanpak traumatische gevolgen zou hebben voor de identiteit van (de leiders) van Rusland. Waarschuwingen destijds van de kant van Gorbatsjov cs in overleg tussen Europa en Rusland werden terzijde gelegd vanuit een hier ontbrekend historisch besef van de betekenis van deze waarschuwingen.

Ik, Frans van der Horst geboren in A’ dam in 1944, betreur dit alles uitermate nog. Met de huidige ontwikkelingen ben ik weer ‘terug‘ bij af, namelijk mijn onderliggende zorgen en soms angst daterend uit de tijd van de Koude Oorlog. Zo komen mijn herinneringen aan de invallen van Russische dan wel Sovjet- troepen in Hongarije en Tsjecho-Slowakije weer boven, alsmede die van de dreiging van interventie in Polen.

Er staat mij nog bij dat ik als katholieke jongen met veel andere gelovigen rond de inval in Boedapest in 1956 meermalen in de kerk zat om tezamen te bidden dat de te beginnen oorlog zich niet verder zal uitbreiden. Ook staan mij nog de dringende oproepen bij van ‘de opstandelingen’ over de radio vanuit Hongarije om militaire hulp te geven.

Mijn militaire dienst (1963- 1965) werd ook gekleurd door de Koude Oorlog, evenals de Cuba crisis; oefeningen in Duitsland in het pogen de potentiële Russen tegen te houden. Bij ons thuis verbleven meermalen vluchtelingen vanuit grensgebieden met Oost-Europa gedurende twee maanden om hier ‘aan te sterken‘. Met twee van hen hebben we nog steeds persoonlijke contacten.

Eind zestiger jaren en begin van de zeventiger jaren kan ik mij publicaties herinneren over de beleving van jongeren over de Koude Oorlog: de angst voor een derde wereld oorlog bleek groter dan andere zorgen van die jeugd in die tijd. Het leek erop dat die angst niet anders werd opgepakt dan het in de politiek, op school en in het leger te benadrukken dat NATO dusdanig sterk was dat de Sovjet Unie nooit een dergelijke oorlog zou durven te beginnen …..

Ik laat het even bij deze ontboezingen.

Groet !
Frans van der Horst
Frans.vanderhorst@maastrichtuniversty.nl