Oost-West, thuis ligt in het midden.

Geschreven door:

Franc L.M. Bessems

Het was niet vrijblijvend: eigenlijk kon je je er niet aan onttrekken: ga je in dienst (al dan niet met een ‘kader-verplichting’), manipuleer je de keuring en word je afgekeurd of ga je in procedure om als gewetensbezwaarde erkend te worden. Als achttienjarige moest je kiezen en elke keuze had gevolgen. Niet alleen kwam je in een van de kampen terecht: kapitalistisch militarist; militant communist of de wappies van die tijd: de overtuigde pacifisten.

Voor mannen was dat het meest verstrekkend, maar voor iedereen was het de vraag wat je vond van de oorlog in Vietnam, of je voor of tegen kernwapens was. Jaren later weer de kruisraketten; voor of tegen. Altijd waren er grote landelijke manifestaties.

Figuurlijk vormde het ijzeren gordijn de scheidslijn binnen de samenleving: binnen het onderwijs, het werk en alle andere sociale verbanden. Het was onmogelijk je eraan te onttrekken: de lessen maatschappijleer, de preek op zondag, het gesprek aan de koffiekar of keukentafel én in je persoonlijk leven. Dat impliceerde dat iedereen keuzes moest maken die meteen zichtbaar waren voor je omgeving. Maar ook implicaties in je praktisch leven hadden: 12 Tot 18 maanden verplicht in dienst; twee jaar vervangende dienst; in de avonduren als buitengewoon dienstplichtige bij de Bescherming Bevolking, gevangenisstraf als je de buitenwettelijke route koos.

Hoe zag dat kleur bekennen er voor mij uit? Over de oorlog werd in mijn omgeving nauwelijks tot niet gepraat; de blokkade van Westelijk Berlijn en de bevoorrading per luchtbrug (1948), de opstand in Hongarije (1956), de muur in Berlijn (1961), de Wenken voor de bescherming van uw gezin en uzelf’ (huis aan huis instructie),  de dreigende atoomoorlog (Cuba 1963) en zelfs de Vietnam-oorlog (1955-1975) waren allemaal (mondiale) crises, die weliswaar waarneembaar waren, maar mijn onbezorgde jeugd niet in de weg stonden.

Dat werd anders toen op mijn 18e de oproep voor de keuring op de mat viel. Je moest een keuze maken: ga ik, al dan niet als een kuddedier en overtuigd, gewillig of lijdzaam verzettelijk, mee in de ‘main stream’? Verkies ik de erkende escape als gewetensbezwaarde of weigerde ik me zelfs in dat deel van het systeem te voegen?

Ik besefte dat ik weliswaar vredelievend was, maar geen absolute pacifist: een mondiale politietaak zag ik wel als vereist. (Al kwamen we met missies als die in Libanon toch wel van een koude kermis gedesillusioneerd terug). Dus wel een militair apparaat, maar geen ijzervreter. Praktisch: wel in dienst, maar dan in het humanitaire deel (de hospikken). Waarop zich de vervolgvraag aandiende: wel of niet met een verantwoordelijke positie ([onder]officiersopleiding of niet). Ik vond dat je in elke rol binnen een apparaat ertoe doet en een wezenlijke schakel bent. Met nogal wat moeite lukte het me om beide voorkeuren te verzilveren. Het leverde naast trots bij de een, vooral ook veel hoon uit de andere kampen op. Ik vond in elk geval dat ik een gewetensvolle keuze had gemaakt en daarin mijn verantwoordelijkheid nam. Ik heb er een zeer leerzame, inspirerende tijd aan overgehouden. Mijn positie binnen de staf van een kleine kazerne in een team waar kameraadschap de grootste waarde was, ongeacht verschillen in inzicht hebben me gevormd.

De arbeidsmarkt was slecht; er was dus geen baan in het verlengde van mijn opleiding. Maar wel een die aansloot op mijn militaire loopbaan: ambtenaar bij de Bescherming Bevolking (BB). Een instituut dat allengs meer aan betekenis inboette. Waar dienstplichtigen in de krijgsmacht nog bijdroegen aan maatschappelijke verankering, hadden de buitengewoon dienstplichtigen bij de BB met hun parttime inzet dat helemaal niet. De organisatie vergrijsde in alle opzichten en marginaliseerde. De potentieel toegevoegde waarde (awareness en voorbereiding op ook civiele noodsituaties) vervloog. In die zin is het kind met het badwater weggegooid.

Later diende zich ook weer de vraag aan of een (reserve-)officierschap te combineren was met een ‘controversiële’ opvatting over kernwapens, de implicatie van een NAVO-lidmaatschap bij een oorlog in Vietnam. Gelukkig groeiden we allemaal mee in het besef en droegen de volksbewegingen bij aan het einde van de koude oorlog. De muur viel, perestrojka, verbroedering leek het nieuwe perspectief.

Al dringt zich minstens de vraag op of het een nieuwe trend was of een golf in een permanente slingerbeweging, waarbij ideologische, economische en militaire conflicten van tijd tot tijd of dan hier dan daar opwellen en gruwelijke gevolgen hebben. Misschien was de koude oorlog niet meer dan één van de verschijningsvormen van het bestendige fenomeen ‘oorlog’.

Verhalen

“En dan werd het rolletje in beslag genomen”

De Defensiehaven door kinderogen Ik kan mij nog herinneren dat toen na de tweede wereld oorlog weer op de markt van Arnhem woonden, er geoefend werd met zoeklichten. Dan stonden er grote schijnwerpers op de markt opgesteld en die schenen dan de lucht in....

14 maanden van leren tot lummelen

In Juli 1986 mocht ik opkomen bij de Frederik Hendrik Kazerne om de opleiding LaRo chauffeur te volgen. Ik had al een rijbewijs terwijl andere die de opleiding vrachtwagen kregen helemaal niets hadden. De bizarre organisatie van de Landmacht. Status Quo had een...

Bij de stuw in Olst en nog wat verder

Komend uit militaire dienst, bij de Koninklijke Marine, heb ik van 18 oktober 1954 tot 1 oktober 1955 gewerkt bij de Dienst Speciale Werken van Rijkswaterstaat. Deze dienst was belast met het onderhoud en de bediening van het caisson dat het sluitstuk vormde van de...

Ik ga daar echt niet onder de grond zitten!

Ik werkte vanaf 1971 bij de Rijksluchtvaartdienst. Deze dienst was onderdeel van het Ministerie van Verkeer en Waterstaat en het ministerie gaf ook een maandblad uit. In 1984 verscheen daarin een oproep voor mensen die geïnteresseerd waren in een functie voor het...

De kameraadschap was groot

In januari 1985 kwam ik “voor mijn nummer op” in Ossendrecht. Opleiding Landroverchauffeur. Na twee maanden naar Hollandsche Rading om voor gewondenverzorger, ofwel hospik opgeleid te worden. In mei naar 103 Verkenningsbataljon in Seedorf op de Noordduitse...

Huzaar in Duitsland

In april 1963 vertrok ik op Koninginnedag met het 103e Verkenningsbataljon naar Duitsland. We werden gelegerd in kamp Bergen Hohne, het voormalige concentratiekamp Bergen Belsen. Joodse mensen hoefden trouwens niet mee als ze niet wilden. Het station bestond uit...

Atoomwapens in ‘T Harde

Ik zat bij de 425 cie.van Heutzs. Samen met de hier gelegerde Amerikaanse soldaten moesten we in 't Harde atoomwapens bewaken (die er volgens de regering niet lagen maar een publiek geheim vertelde anders). Het beheer van de wapens, nucleaire artilleriegranaten en...

Nooit enige Oostblok dreiging gemerkt

In 1980 kreeg ik mijn oproep om als dienstplichtige mijn land te dienen. Kort voor de opkomst in november, kreeg ik te horen dat ik zou worden opgeleid tot dienstplichtig onder-officier en dat mijn diensttijd met 2 maanden verlengd zou worden. Enfin, ben gegaan....

Koffie in plaats van oefenen

Omdat ik voor de marine was afgekeurd werd ik ingedeeld bij de BB. Dit was overigens niet op vrijwillige basis maar viel onder de dienstplicht. Er werd mij een grijs uniform verstrekt met een helm van het model dat men in de eerste Wereldoorlog gebruikte. Ik werd...

Mijn diensttijd bij de huzaren van boreel 1978-1980

Ik, peter sluimer , ben van lichting 78-6 en heb gediend bij 42 Zelfstandig Verkennings Eskadron van de huzaren van Boreel. Wij waren de oren en ogen van de brigade. Wij moesten opereren op de Duitse laagvlakte. Klopt wat hier veel wordt geschreven. De Russen dat...

Deel je eigen verhaal

Schakel JavaScript in je browser in om dit formulier in te vullen.

Auteur gegevens

Vul hieronder je contactgegevens in, zodat de afzender van dit verhaal juist is.
Wordt niet gepubliceerd
10 cijfers
Mijn auteursnaam mag

Schrijf je verhaal

Inhoud
Klik of sleep een bestand naar dit veld om te uploaden.
Dit mag een jpg, jpeg, png of gif bestand zijn van max. 1Mb.
Locatie bij dit verhaal
Selectievakjes