In een kiosk achteraf konden we voor enkele roebels een fles Russische wijn kopen. Op het etiket geen jaar en geen chateau, maar een cijfer. We kozen een rode nr. 92. Dat was een grote fout. Sovjet wijnen krijgen een nummer van 1 tot 100, van zeer droog tot zeer zoet. Nr. 92 betekende een ernstige aanslag op het glazuur van onze tanden.

Eindelijk vonden Eymert en ik een kroeg waar het binnen een gezellige drukte was. Dit was de soos van de Rode Jeugd en alleen voor partijleden en officiële delegaties. Die avond werd er een internationaal kampioenschap arm worstelen gehouden. De doorman was onverbiddelijk. We keken elkaar aan. Waren wij niet schoolkampioen kogelstoten en roeien geweest? Plechtig verkondigden we dat wij de Nederlandse delegatie arm worstelen waren. We werden toegelaten. De Russen zijn trots en zeer gastvrij. Achteraf herinner ik me meer van de grote hoeveelheden bier en wodka dan van de wedstrijden.

Op de slotavond was er Boris Gudonov in de Moskou Opera. In de pauze wachtte ons een banket met meer kaviaar en champagne dan ik ooit in mijn leven bij elkaar heb gezien. Ook in de tweede pauze. En in de derde pauze!

Voor de spotprijs van 600 gulden kon je in 1965 met de VERNU, het reisbureau van de Vereniging Nederland-USSR, mee voor een 11-daagse reis naar Moskou en Leningrad. Na zes jaar gymnasium vonden Eymert en ik dat te verkiezen boven de toen traditionele eindexamenreis naar Rome. Andere leden van ons reisgezelschap waren vier stugge CPN wethouders uit Zaandam, beloning voor 20 jaar trouwe dienst aan de partij. En dan de vrolijke Saar, nieuw lid van de CPN, die graag 100 gulden had betaald voor het lidmaatschap om daarmee de fl 200 korting op deze reis in de wacht te slepen. Reken maar. Saar was dolenthousiast over de reusachtige vijfpuntige rode ster op het Kremlin. Bij de eindoverwinning van de Zionisten zou deze met slechts een nieuw likje blauwe verf gewoon behouden kunnen blijven.

Was Moskou het beloofde arbeidersparadijs? De Metro was veel luxueuzer dan die in Londen of Parijs. Eymert en ik maakten de fout arbeideristisch in trui naar de Moskou Opera te gaan, waar alle andere toeschouwers in gala waren. In 1965 lag de Sovjet Unie nog voor op de VS in de ruimtevaart. Maar we zagen drommen slecht geklede voetgangers op de brede trottoirs, en weinig auto’s. Vrouwen met bezems veegden de straten. Het GUM is een spectaculair warenhuis naast het Rode Plein, met een groot aanbod van onbetaalbaar tot zeer goedkoop. We lieten de zilvergrijze bontjassen en berenmutsen voor wat ze waren. Maar voor een paar gulden kochten we grammofoonplaten van alle muziek van Rachmaninoff en Tsjaikovski. Het begin van mijn verzameling klassieke muziek.
We kwamen een man tegen met een zeer groot blok geel schuimrubber op zijn schouder. Vlak daarachter twee vrouwen die samen wel drie blokken droegen. Daarachter een groeiende optocht van sjouwers met geel schuimrubber. Wij waren getuige van een ‘run’ op het kennelijk schaarse schuimrubber.

Met behulp van wat flessen cider en wijn lukte het Eymert en mij onbespied lange gesprekken te voeren met Russische studenten, meestal ergens achteraf in het donker op een trapportaal of een binnenplaats uit het zicht. Deze leeftijdgenoten waren zeer trots op de Russische cultuur, pessimistisch over het communisme en steeds op hun hoede voor de politie of verklikkers. Ik herinner me Maxim, die zeer belezen was. Zijn kijk op de jongste geschiedenis stond geheel in het teken van complottheorieën. Maxim’s grootvader was lid geweest van het Politburo, maar na een zuivering onder Stalin was de familie in diskrediet geraakt waardoor zijn eigen kansen op een carrière verkeken waren. Zijn vriend Nikolas, evenzeer hartelijk en een intelligente gesprekspartner, was vooral geïnteresseerd in Bob Dylan, de Rolling Stones, en onze westerse kleren. Zijn grootvader was een bisschop in de Orthodoxe kerk geweest en de familie had nog steeds een antieke icoon in zijn bezit. Deze werd grif geruild voor mijn oude antracietkleurige pak van westerse snit en een lamswollen trui van Eymert. De feitelijke overdracht vond pas plaats na een spannende tocht langs binnenplaatsen en donkere trappenhuizen naar het appartement op de vierde verdieping dat de ouders van Nikolas deelden met twee andere gezinnen.

Vlak voor ons vertrek uit Moskou wandelden we in de richting van een van de grote parken van de stad. In de verte hoorden we steeds duidelijker de onmiskenbare klanken en trillingen in de lucht van een rockconcert. Minder dan een jaar daarvoor waren de Rolling Stones voor het eerst in Nederland geweest. Woodstock en Kralingen lagen nog jaren in het verschiet. Maar hier in een park in Moskou gebeurde het! Eymert en ik begrepen dat het Sovjet systeem op termijn niet bestand zou zijn tegen Rock&Roll, Provo en Civil Rights. We versnelden onze pas. Nog voor dat we ons doel hadden bereik hoorden we plotseling het snerpende geluid van politiefluitjes en knallen van traangas granaten. De stoet van mensen waarin wij liepen vertraagde, kwam langzamerhand tot stilstand, en keerde tenslotte abrupt om. Met vele anderen zetten wij het op een lopen, angstig en boos. De Moskouse politie had nu nog met succes de mensenmenigte verdreven. Maar het was duidelijk dat er een bres was geslagen in de culturele muur rond het sovjet systeem. En daar waren wij getuigen van geweest. Het zou nog een kwart eeuw duren voor de val van de politieke muur.