Op mijn negentiende jaar had ik eindelijk kans gezien een diploma H.B.S.-A te halen. Voordat ik goed en wel na had kunnen denken over wat ik daarna wilde gaan doen was de Koninklijke Landmacht mij voor. Ik mocht me op 14 september 1967 als dienstplichtig soldaat gaan melden aan de poort van de Elias Beeckman Kazerne in Ede. Lichting 67-5, opleiding: telegrafist.

Was ik daar blij mee? Nou nee, niet echt. Maar het voordeel was dat ik de 18 maanden dienstplicht dan eerst kon afwerken en daarna kon gaan verzinnen wat voor vervolgstudie ik wilde gaan aanpakken. De telegrafistenopleiding bestond uit de gehele dag leren seinen en opnemen van morsecode, het in je kop stampen van het NAVO-spelalfabet en het goochelen met vreemde Q en Z codegroepen. Die codes waren een soort afkortingen voor een langer begrip. Voorbeeldje? QTC betekende ‘Ik heb een bericht voor U’.

De opleiding tot telegrafist eerste klas duurde zes maanden en na die periode droomde ik zelfs in morse, waarmee ik maar wil zeggen dat de punten en de strepen er door de instructeurs goed waren ingestampt. Aan het eind van de dril-periode (maart 1968) kreeg iedere nieuwbakken telegrafist te horen bij welk onderdeel van de landmacht hij zou worden ingedeeld. Voor het gros betekende dat een baantje als parate telegrafist op een drietonner met aan boord wat zend- en ontvangstapparatuur.

Maar een klein select groepje kreeg een zeer afwijkende bestemming, die omgeven werd met een waas van geheimzinnigheid. Ik behoorde ook tot dat clubje en heb diverse pogingen gewaagd om bij mijn sergeant-instructeur aan de weet te komen wat nou toch mijn voorland zou worden. ‘Jullie gaan naar Eibergen, naar Kamp Holterhoek en wat je daar voor taak krijgt hoor je wel als je er bent’. Daar moesten we het mee doen. Hoe we ook probeerden, we kwamen er niet echt achter wat er nou in Kamp Holterhoek gebeurde, wel kregen we het vermoeden dat het iets van doen moest hebben met de Koude Oorlog.

Kamp Holterhoek bleek praktisch tegen de Duitse grens te liggen, nog een stuk buiten Eibergen, midden in de weilanden. Ik moest met vier treinen en twee bussen mee om er te komen. De eerste opgave daar was het leren van enkele splinternieuwe morse-letters. Wat onze taak zou worden was namelijk het afluisteren van het Russische militaire telegrafie-verkeer. En aangezien het Russische alfabet geen 26, maar 31 letters telt, was het tijd voor een aanvullende cursus. Na een week hadden we de extra letters onder de knie en werden we ingedeeld in één van de vijf ploegen van de 890-Radiocompagnie die dag en nacht op een luisterpost zaten even buiten het kamp.

De ploeg waarin ik terecht kwam bestond voor een deel uit dienstplichtige soldaten en voor een deel uit beroeps-onderofficieren. Ik kwam achter een dikke dubbele deur in een geluiddicht hok te zitten, want ik moest niet alleen gaan letten op het Russische telegrafie-verkeer, maar ook op het telex-verkeer van het Rode Leger. En die telex-machines ratelden als een bezetene.

Al heel snel werd me duidelijk dat vijf-ploegendienst geen makkie zou worden. Het was een eindeloze cadans van avond – ochtend – middag – nacht – vrij. Het addertje onder het gras was dat je na de nachtdienst vrij kreeg (die dienst duurde van 23.00 uur tot 07.00 uur). Daarna kon je naar huis, de dag daarop had je vrij en de dag daarop moest je terug zijn voor de avonddienst. Stel je voor: in de vier treinen en twee bussen terug naar huis na een nachtdienst vol gepiep van morse en geklapper van telexen.

Ik sprak vaak met een medereiziger in de trein af dat hij me kort voor een bepaald station waar ik er uit moest wakker zou schudden. Want ik viel natuurlijk prompt in slaap. Ik legde wel even uit dat ik net uit de nachtdienst kwam, had bovendien mijn uniform aan en dan was de bereidwilligheid om een maffende soldaat op tijd wakker te maken doorgaans groot.

Na enkele maanden zijn mijn dienstplichtige ploeggenoten en ik het anders gaan aanpakken. Na de nachtdienst gingen we eerst tot rond het middaguur naar bed in onze ploegbarak en daarna stortten we ons pas in het openbaar vervoer.

Wat de Russische militairen me in het jaar in Eibergen allemaal in de oren hebben getoeterd? Het was allemaal vijf-cijfer-code of vijf-letter-code en daar was dus voor mij geen chocola van te maken. Twee keer per jaar was de discipline onder de Russische telegrafisten ver te zoeken, met kerstmis en begin mei. Dan hadden ze hun feestdagen en waren behoorlijk dronken, hetgeen resulteerde in allerlei licht tot zwaar schunnige opmerkingen die helemaal niet waren gecodeerd. Mijn kennis van de Russische taal was nul komma nul, maar er zat in Kamp Holterhoek een groepje specialisten in het Russisch. Samen hadden we dan lol om de beschonken Russische soldaten. Ik schreef in het Russisch op wat ik hoorde, de specialisten vertaalden het voor me naar het Nederlands.

In augustus 1968 was er ineens paniek in de afluister-tent. De Russen hadden besloten de prille Praagse lente de kop in te gaan drukken en waren met grote overmacht van militair materieel Tsjechoslowakije binnen gevallen. Onze taak kreeg ineens een grimmig randje. We werden zo belangrijk dat er geld was voor een grote vrachtwagen vol splinternieuwe kortegolf-ontvangers van het Britse merk Racal. Top-apparatuur!

Na een jaar Kamp Holterhoek zaten mijn 18 maanden dienstplicht erop en zwaaide ik af, direct met groot verlof, dus geen ‘gevaar’ voor herhalingsoefeningen. Uit mijn militaire paspoort werd de pagina gescheurd waarop de stempel stond die mij toegang gaf tot het afluister-gebouw. Daarvoor in de plaats kwam een nieuw stempel: ‘Eén pagina ambtshalve verwijderd’. Daar kon ik de humor wel van inzien.

Als dienstplichtige telegrafist kwam je er in Eibergen niet achter wat al dat afluisteren nou precies voor uitwerking had. Maar de stelling dat je je vijand beter een beetje kunt leren kennen terwijl hij zich nog betrekkelijk koest houdt leek me goed verdedigbaar. Aan de opleiding tot telegrafist en het jaar in Kamp Holterhoek heb ik een hobby overgehouden die ik zeker nog twintig jaar kon botvieren. Ik kocht meteen na mijn diensttijd een korte-golfontvanger en ben een enthousiaste KG-luisteraar geworden. Maar aan alles komt een eind, op de korte golven is anno 2023 niets meer te beleven, want de techniek heeft een wending genomen. Gekke radiostations uit vreemde verre landen kun je nu glashelder horen via het internet….